ایرانیان نخستین کسانی بودند که با خودشان فکر کردند و گفتند:
«چون که گل رفت و گلستان شد خراب
بوی گل را از چه جوییم؟ از گلاب»
در واقع اولین ملتی که مبتکر گرفتن گلاب بودند و عمل تقطیر مایعات و اسانس‌کشی را اختراع کردند؛ ایرانیان بودند. از بین مناطق مختلف ایران گلاب قمصر معروفیت خاصی دارد. گلاب مایعی با طبع گرم و معتدل است که از تقطیر گلبرگ‌های گل محمدی به دست می‌آید.
گل محمدی
گل محمدی یا گل سرخ به عنوان گل ملی ایران در سال 1374 به ثبت رسیده است. این گل با نام علمی Rosa damascene گیاهی چند ساله از جنس رز (Rose) و از خانواده گل سرخیان (Rosaceae) است. بیش از ۲۰۰ گونه و ۱۸۰۰۰ رقم گل محمدی در جهان وجود دارد که از سه گونه برای تولید گلاب استفاده می‌شود. گل محمدی به شکل درختچه رشد می‌کند و ارتفاع آن حتی به دو متر نیز می‌رسد.
شاخه‌هایی تیغ دار و برگ‌هایی مرکب، متقابل و دندانه‌ای دارد. طیف رنگی متنوعی از سفید، زرد و صورتی روشن تا سرخ روشن را شامل می‌شود. هر چه رنگ گلبرگ‌ها تیره‌تر باشد خواص دارویی بیشتری نیز دارد. دلیلش وجود تانن بیشتر است (تانن یا اسید تاننیک (Tannin) ماده‌ای است که مزه گس و تلخی به گیاه می‌دهد و آن را از آفات حفظ می‌کند).
قدمت این درختچه زیبا به میلیون‌ها سال قبل از آفرینش انسان بر می‌گردد. این گونه مقاومت زیادی در برابر کم آبی دارد. از نام‌های دیگر گل محمدی می‌توان گل پیامبر، گل سرخ عطری، گل عطری و گل سوری را برشمرد. «رز دمشقی» نیز همان گل محمدی است. وجه تسمیه‌اش نخستین صادرات گل محمدی به اروپا از طریق دمشق در دوران‌های گذشته است.
گل محمدی به‌طور ویژه در روستاهای اطراف کاشان مانند قمصر و نیاسر و غیره کشت می‌شود و بیراه نیست اگر بگوییم با رویشش در فصل بهار جلوه فوق‌العاده‌ای به این فصل می‌دهد!
قمصرگردی
قمصر شهری در شمال استان اصفهان است و در ۲۵ کیلومتری جنوب شهرستان کاشان واقع شده است. کاروانسرای شاه عباسی و امامزاده شاهسواران نشان از قدمت این شهر دارد. قمصر معرب کلمه «کمسر» به معنای سرزمین چاه‌ها و قنات‌هاست.
آب و هوای قمصر علی‌رغم قرارگیری‌اش در نواحی مرکزی و گرم و خشک کشور، معتدل است و زمستان‌های سردی دارد.
عواملی چون ارتفاع ۱۹۰۰ متری از سطح دریا و وجود کوه‌ها و درختان فراوان نقش مهمی در ایجاد این آب و هوای متفاوت داشته‌اند. بهار و تابستان بهترین زمان سفر به پایتخت گل و گلاب ایران است. از رسوم شهر قمصر می‌توان به مراسم گلابگیری در فصل بهار و پخت نان «عباسعلی» در ماه محرم اشاره کرد.
همراهان گرامی مجموعه گوتوکاشان میتوانید برای هماهنگی یه یک تور قمصرگردی ویژه و سنتی به همراه بازدید از با‌غ‌ها، کارگاه‌های گلابگیری و یک خرید مستقیم و درجه یک از شهر زیبای قمصر با شماره 09339258621 تماس حاصل فرمایید.
مراسم گلابگیری
پس از چیدن گل‌ها آن‌ها را به کارگاه گلابگیری می‌برند و گردشگران می‌توانند از نزدیک فرآیند تهیه گلاب را تماشا کنند. برای تهیه گلاب دیگ‌های مسی را بر روی اجاق‌هایی که از آجر و سیمان یا سنگ و گل ساخته شده‌اند قرار می‌دهند. گل‌های محمدی را به همراه میزان آب مورد نیاز داخل دیگ ریخته و درب آن را با تغار (سرپوش دیگ) می‌بندند.
برای کنترل فشار بخار، وزنه‌ای را روی تغار قرار می‌دهند. امروزه به جای وزنه از اهرم و پیچ و مهره استفاده می‌شود. دیگ به وسیله لوله‌هایی از جنس نی یا آلومینیوم به پارچی که در جوی آب سرد قرار دارد؛ متصل می‌شود. درب پارچ‌ها بسته است تا از خروج اسانس جلوگیری بشود.
با روشن شدن اجاق، دیگ کم کم به جوش می‌آید و بخار گلاب در لوله‌ها حرکت می‌کند و به دلیل سرد بودن پارچ تبدیل به مایع گلاب می‌شود. پر شدن یک پارچ ۴۰ لیتری حدود ۴ ساعت طول می‌کشد.
موزه گلاب
بازدید از این موزه، سفری تاریخی با طعم و عطر ناب گلاب است. این موزه توسط آقای محسن غفاری‌مقدم در خانه ذاکری‌ها برپا شده است (آدرس موزه: بلوار امام، خیابان ساحلی شرقی). این خانه مربوط به دوره قاجاریه است و ۵۰۰ متر مربع مساحت دارد.
این فرهنگی قمصری ابزار و وسایل گلابگیری در طول زمان و اسناد تاریخی هزار ساله را جمع‌آوری کرده است. اسناد مربوط به شست و شوی خانه کعبه از دوره حکومت سلطان «قایتبای» از سلسله مملوکیان مصر تا به امروز در این موزه به نمایش گذاشته شده است.
وی بیان می‌کند که برپایی جشن گلاب به حداقل دو هزار سال پیش بر می‌گردد. در دوره ساسانی مردم با ریختن گلاب به یکدیگر شادی خودشان را از میزبانی این موهبت الهی ابراز می‌کردند.
این آیین در قمصر نیز با نام «گلاب‌ریزان» برگزار می‌شد و مردم بطری‌های جواهرنشان گلاب موسوم به مینای گلاب قمصر را به خدمت پادشاه می‌فرستادند و خود نیز به ریختن گلاب بر سر و روی همدیگر می‌پرداختند که اسناد مربوط به آن در این موزه موجود است.
انواع گلاب
با توجه به میزان گل مورد استفاده، تعداد دفعات فرآیند گلابگیری و تازه یا تفاله بودن گل‌ها کیفیت گلاب تولید شده و در نتیجه بو، مزه و خواص آن متفاوت می‌شود. این تنوع پاسخ‌گوی افراد مختلف با نیازها و بودجه‌های متفاوت است. گلابی که برای مصارف روزمره و پخت حلوا و شله‌زرد مصرف می‌شود؛ بیشتر اوقات همان گلابی نیست که با هدف درمانی به کار می‌رود یا برای تولید عطر توسط یک کارخانه خریداری می‌شود.
علاوه بر مواردی که برای تفاوت کیفیت گلاب‌ها گفته شد عواملی چون محل کشت گل و کیفیت گل آن شهر و ناحیه، فاصله زمانی چیده شدن گل و انتقال آن به کارگاه، میزان خالصی یا ناخالصی گل (وجود برگ و چوب در گل‌های چیده شده) و روش گلابگیری و میزان حرارت نیز در کیفیت گلاب موثر است.
گلاب سنگین (ممتاز یا درجه یک) به طور تقریبی اگر ۳۰ کیلوگرم گل در ۸۰ لیتر آب ریخته بشود؛ پس از تقطیر ۴۰ لیتر گلاب سنگین به دست می‌آید. این گلاب کیفیت خوبی دارد و برای مصارف خوراکی انتخاب مناسبی است.
گلاب سبک (درجه دو)
میزان گل ریخته شده در دیگ گلابگیری بین ۱۰ تا ۲۰ کیلوگرم است و به همان نسبت که غلظت کمتری دارد از قیمت مناسب‌تری نیز برخوردار است.
گلاب دو آتشه برای تهیه این گلاب که غلیظ‌ترین و بهترین نوع است؛ پس از عملیات تقطیر و گرفتن گلاب، آن را به همراه گل‌های تازه در دیگ می‌ریزند و دوباره از آن گلاب می‌گیرند. (ترکیب گل و گلاب به جای گل و آب). به دلیل اینکه این گلاب دو بار در برابر حرارت قرار گرفته است؛ به آن گلاب «دو آتشه» می‌گویند.
گلاب پس‌آب
این گلاب با تقطیر مجدد تفاله‌ها یعنی گل‌هایی که قبلا در تولید انواع دیگر گلاب استفاده شده؛ به دست می‌آید.
گلاب عطری
وقتی از ۳۰ کیلوگرم گل حدود ۷ لیتر گلاب بگیرند؛ گلاب عطر بیشتری پیدا می‌کند و به خاطر همین رایحه است که طرفدارانش خواهان این گلاب هستند.
روش تشخیص گلاب اصل هر چه گلاب با کیفیت‌تر باشد؛ مزه تلخ‌تر و عطر بیشتری دارد و شفاف و بی‌رنگ است. بین کیفیت گلاب و میزان استفاده آن نیز رابطه وجود دارد. برای مثال یک قاشق گلاب دو آتشه با نصف لیوان گلاب درجه دو برابری می‌کند.
گلاب و خواص بی‌نظیر آن
در اینجا می‌خواهیم با خواص و کاربردهای مایعی که گران‌ترین اسانس دنیاست؛ بیشتر آشنا بشویم. اولین ویژگیای که با شنیدن نام گلاب برایمان تداعی می‌شود عطر و رایحه دلنشین آن است. ویژگیای که افتخار شست و شوی کعبه را به گلاب داده است.
گلاب و استرس
گلاب آرامش بخش و مسکن اعصاب است و تنش‌های روحی را کاهش می‌دهد. به همین دلیل هنگام ورود به مراسم عزاداری با «گلاب‌پاش» یا «گلاب چکان» گلاب تعارف می‌کنند. استفاده از گلاب در ایام امتحانات یا روز‌های پر کار و پر استرس می‌تواند به کاهش اضطراب و بهبود عملکرد کمک کند.
بوییدن گلاب حتی باعث رفع غشی و بیهوشی می‌شود. گلاب باعث تسکین اعصاب می‌شود و بنابراین می‌تواند از بسیاری از بیماری‌هایی که ریشه‌ی عصبی دارند از جمله بیماری‌های قلبی و عروقی جلوگیری کند. همچنین گلاب باعث کاهش فشار خون و صاف شدن جریان خون در رگ‌ها می‌شود.
گلاب و کبد چرب
کبد چرب یکی از بیماری‌های شایع است که به علت جمع شدن چربی در آن پدیدار می‌شود. نوشیدن روزانه یک لیوان ترکیب آب، عسل و گلاب خنک می‌تواند در دراز مدت به سلامت کبد کمک کند. البته به شرطی که سایر نکات موثر نیز رعایت بشود. عواملی چون عدم مصرف نوشیدنی‌های سرد به ویژه در وعده‌های غذایی یا کاهش مصرف فست فود‌ها و غذاهای چرب.
گلاب و سردرد
در بیان فایده گلاب برای رفع سردرد و میگرن همین بس که خاقانی شاعر قرن ششم با تعبیری زیبا و شاعرانه گفته است:
«گل در میان کوره بسی دردسر کشید / تا بهر دفع درد سر آخر گلاب شد»
اما در مورد روش استفاده می‌توان گفت علاوه بر مصرف و بوییدن، بستن پیشانی با پارچه آغشته به گلاب نیز راهکار سودمندی است. همچنین وقتی از آلودگی هوا و یا آلودگی صوتی شهر خود دچار سردرد شدید، گلاب بهترین درمان برای رفع آن است.
گلاب و بی‌خوابی
برای رفع اختلالات خواب و درمان بی‌خوابی علاوه بر برنامه‌ریزی و تغذیه مناسب و سبک به هنگام شام، گلاب هم به کمکمان می‌آید. می‌توان مقداری گلاب روی باشت خود اسپری کرد و یا یک دستمال آغشته با گلاب را در کنار بالشت خود قرار داد. متخخصان طب سنتی نیز می‌گویند با خوردن نصف استکان گاب قب از خواب نیز میتوانید به بی‌خوابی خود غلبه کنید.
گلاب و آلزایمر
آلزایمر یکی از بیماری‌های شایع در دوران کهنسالی است که یک نوع فراموشی سخت وحاد را ایجاد می‌کند. تاکنون طب مدرن درمان مشخصی برای این بیماری ارائه نداده است، بنابراین توصیه می‌شود که از راهکارهایی برای پیشگیری آن استفاده کرد. یکی از این راهکارها استفاده از گلاب است.
آمیلوئید بتا (Amyloid beta) پروتئینی است که در مغز مبتلایان به آلزایمر یافت می‌شود. بخور گلاب و مصرف آن مانع رشد این پروتئین می‌شود و در نتیجه یکی از عوامل پیشگیری از آلزایمر است.
گلاب و مجاری تنفسی
اگر رابطه خوبی با سیر ندارید و می‌خواهید از آنتی بیوتیکی طبیعی استفاده کنید گلاب گزینه مناسبی است و با ضدعفونی کردن و از بین بردن التهاب، سرماخوردگی و گلو درد را درمان می‌کند. غرغره کردن گلاب برای حلق و مجاری تنفسی و نرم کردن گلو مفید است و برای مداحان و قاریان و کسانی که زیاد از حنجره خود استفاده می‌کنند؛ کاربردی است. علاوه بر این استفاده از گلاب به عنوان دهان‌شویه میکروب‌ها و باکتری‌های مضر را از بین می‌برد و افزون بر تقویت و استحکام لثه‌ها باعث خوش‌بو شدن دهان نیز می‌شود. گلاب آفت دهان را هم بهبود می‌بخشد.
گلاب و کاهش تب
به دلیل خاصیت ضد التهابی و ضدعفونی‌کنندگی گلاب، استفاده از آن می‌تواند تب را کاهش می‌دهد و کمک می‌کند تا بدن به دمای عادی برگردد. در هنگام مشاهده تب می‌توان با مصرف مقداری گلاب یا پاشورکردن و یا خیس کردن دستمال همراه گلاب و کشیدن آن روی سر و یا کبد به کاهش تب کمک کرد.
گلاب و چشم
شست و شوی چشم‌ها با گلاب می‌تواند خستگی ساعت‌ها استفاده از کامپیوتر و موبایل را از بین ببرد. برای بهره‌مندی از این موهبت در دسترس، دو عدد پنبه را به مخلوط آب و گلاب آغشته کنید و به آرامی چشم‌ها را بشویید. برای ضد عفونی شدن چشم‌ها و مبارزه با گرد و غبار و آلودگی‌ها کافی است پنبه‌هاي آمیخته به گلاب را ۵ تا ۱۰ دقیقه روی چشم‌هایتان قرار دهید. همچنین می‌توان برای از بین بردن سیاهی دور چشم از مخلوط گلاب و شیر سرد استفاده کرد.
استفاده از این مخلوط در عرص 3 تا 4 هفته می‌تواند به از بین رفتن این عارضه کمک کند.از گلاب به عنوان قطره چشم نیز می‌توان استفاده کرد به این صورت که 2 تا 3 قطره گلاب در چشم خود ریخته و و دراز کشیده و 10 دقیقه چشمان خود را باز نکنید. این کار برای شستشوی چشم‌ها از آلودگی‌ها بسیار مفید است.
گلاب و بیماری‌های گوارشی
مصرف گلاب با افزایش میزان صفرا و هضم بهتر غذا مشکلاتی مانند نفخ، معده درد و زخم معده را برطرف می‌نماید و با رفع یبوست که ام‌الامراض است عملکرد دستگاه گوارش را تنظیم می‌کند. گلاب در درمان ریفلاکس نیز مؤثر است.
گلاب و لاغری
گلاب به طور مستقیم منجر به چربی‌سوزی و کاهش وزن نمی‌شود اما با رفع بیماری‌های گوارشی و افزایش سوخت و ساز بدن می‌تواند به کاهش وزن کمک می‌کند. همچنین گلاب می‌تواند در زمانی که در رژیم غذایی به سر می‌برید و ضعیف و ناتوان شده‌اید به افزایش انرژی بدن شما کمک کند.
با مصرف چند قاشق گلاب قبل از وعده‌های غذایی میتوانید از اشتهای کاذب خود جلوگیری کنید.
گلاب و پوست و مو
استفاده از پنبه آغشته به گلاب برای شست و شوی صورت، پوست را خنک و نرم مي‌کند؛ به آن شادابی و طراوت می‌بخشد و مانع پیری زود رس می‌شود. استفاده از گلاب برای از بین بردن التهاب‌های پوستی، اگزما، آکنه و ترمیم بریدگی‌ها و زخم‌ها و بازسازی بافت‌های آن نیز سودمند است.
گلاب به خاطر خواص نام برده در ساخت لوازم آرایشی کاربرد دارد. گلاب با افزایش جریان خون شوره سر را بهبود می‌بخشد و باعث رشد مو می‌شود. همچنین ماساژ دادن موها با گلاب باعث نرم شدن آن‌ها می‌شود.
گلاب مگر در مواردی خاص که حساسیتی وجود داشته باشد عوارض ندارد اما آگاهی از خواص شگفت انگیزش نباید مانع مراجعه به پزشک بشود.